Toppers

Naast arbeidsparticipatie van vrouwen, en het effect dat beschikbaarheid en kosten voor kinderopvang daarop zou hebben, gaat het maatschappelijk debat rondom het thema 'vrouw en werk' ook vaak over het vrouwen aan de top. En dan natuurlijk vooral over het gebrek daaraan. De cijfers laten keer op keer zien hoe slecht de verhouding van mannen en vrouwen aan de top de demografische verhouding tussen beide seksen weerspiegelt.

De verklaringen voor dit fenomeen zijn uiteenlopend van aard. Allereerst wordt de schuld aan het Glazen Plafond gegeven. Een dergelijk plafond, al dan niet bewust in stand gehouden door het 'Old Boys Network', zou voorkomen dat vrouwen doorbreken. Mensen voelen zich immers het meest op hun gemak bij gelijkgestemden. De groep aan de top, die van oudsher uit witte mannen bestaat, zoekt zijn opvolgers en raadgevers vooral binnen de eigen groep. Nieuwelingen als vrouwen en allochtonen behoren niet automatisch tot die gelijkgestemden en dringen derhalve niet door tot de top. Een zichzelf in stand houdend fenomeeen.

Vervolgens wordt vaak genoemd dat vrouwen 'nu eenmaal niet de ambitie hebben om naar de top te willen'. Dit veronderstelde gebrek aan ambitie wordt al snel als biologisch bepaald beschouwd, waarmee de kous af is. Aan iets wat van nature zo is, hoef je namelijk niets te doen, sterker, daaraan kún je zelfs niets doen. Want zoals je een kat niet kunt afleren om op vogeltjes te jagen, kun je vrouwen het huis niet uit krijgen, noch mannen achter de afwas.

Lekker makkelijk, want hierdoor wordt niet of nauwelijks gezocht naar maatschappelijk ingesleten verwachtingspatronen over mannen en vrouwen en hun ambitie. Immers: mannen die minder willen werken om een andere balans tussen werk en privé te krijgen (meer privé, minder werk) worden in veel beroepsgroepen ook als afwijkend bestempeld, net als vrouwen (lees: moeders) die die balans juist liever verleggen naar werk.

Over verwachtingen gesproken: je doet het als vrouw ook eigenlijk altijd fout, ook aan de top. Doe je het op een ´vrouwelijke´ manier dan pas je niet in het beeld van de witte man in pak waar iedereen een ´baas´ in herkent en word je overgeslagen. Conformeer je je aan de heersende cultuur aan de top, dan krijg je juist het verwijt dat je te ´mannenlijk´ bent. Een mooi voorbeeld hiervan vond Elsje gisteren in de Volkskrant. Naar aanleiding van een prima artikel over drie vrouwen aan de top plaatste de Volkskrant de volgende reactie van een heer uit Leiden:

Boven een artikel over vrouwen aan de top staat een foto van drie topvrouwen. Ik schrik van die foto want ze stralen vooral mannelijkheid uit, of misschien beter gezegd: onderdrukking van hun vrouwelijkheid. [Let op, nu komt het, wat denkt deze heer dat vrouwelijkheid inhoudt:] Geen van de vrouwen draagt een jurk. Twee keer een broek, een keer een rok en alle drie een jasje. Te weinig contrast met hun mannelijke collega's. En vooral: waar is hun vrouwelijke lach die kunde, zelfvertrouwen en een human touch uitstraalt? Die inlevingsvermogen verraadt. Zo moet het toch hopelijk niet.

Mag Elsje even een emmertje? Wat een onzin, je hebt het over een topper, en het kwalificeren van de kwaliteiten die daarbij horen als typisch vrouwelijk of mannelijk zorgt ervoor dat er toch steeds weer ge- en veroordeeld wordt aan de hand van de aan- of afwezigheid van borsten (of in het geval van de heer uit Leiden, een jurk en een glimlach) of penis, en niet op wat de persoon in kwestie aan kwaliteiten mee brengt.

Natuurlijk zou je, zoals in Noorwegen, naar een wettelijk minimum van vrouwen in de top kunnen streven. Maar of dat acceptatie van vrouwen in de top, of uberhaupt van vrouwen met ambitie tot gevolg zal hebben of dat je dan als vrouw aan de top gezien wordt als een Excuus-Truus is voor Elsje nog maar de vraag. Toetsen kan zij dat gevoel niet, want de Nederlands politiek staat voorlopig nog niet open voor het instellen van een dergelijk quotum. Wel zou het een goede aanzet kunnen zijn om de maatschappelijke perceptie van vrouwen aan de top te kunnen bijstellen. Elsje zal de situatie in Noorwegen in deze blijven volgen.